“Pappa, als je doodgaat, blijf je zelf dan nog ergens?” We zitten in de auto, afgelopen zondag, wanneer deze vraag vanuit het niets wordt gesteld. Bart van 9 vraagt zich af, of en hoe het dan verdergaat. Nadat je bent overleden. Zijn vader vergelijkt het met niets voelen en geen besef van tijd hebben, zoals in je slaap. Ik geef aan dat het mij hetzelfde lijkt als vóór je wordt geboren. Daar weet je ook niks van. Even is het stil, er wordt op de achterbank, door hem en zijn zus diep nagedacht. Wat volgt is een interessant gesprekje waarin ik opper dat doodgaan misschien wel hetzelfde is als een vlinder worden. Kijk naar de rups, waarvan in de pop alle lichaamsdelen worden afgebroken. Hoe deze levenscirkel precies gaat, is nog niet bekend. Maar uit die stoffen wordt wél een vlinder opgebouwd.* Dat vindt hij een goeie en maakt het bruggetje naar reïncarnatie. “Als ik opnieuw geboren word, kom ik misschien wel terug als een hondje”, zegt hij. “Of een aap”, grap ik, en dan is het kostbare moment alweer voorbij. We zijn thuis.
Met kinderen praten over de dood, we doen het nauwelijks. We betrekken ze er nog te weinig bij, naar mijn smaak. Waarom vinden we dat zo lastig? Omdat we bij verlies zelf geen raad weten met ons verdriet? Denken we dat we ze het leed moeten besparen? Ook al kan het moeilijk zijn, toch is het juist belangrijk om ze mee te nemen in alles rondom overlijden en rouwen. Verdriet niet te verzwijgen. Leer kinderen al vroeg dat overlijden doodgewoon bij het leven hoort en hoe je anders kunt gaan vasthouden. Help ze te zien dat verdriet en rouw te maken heeft met ‘houden van’. Rouwdeskundige prof. dr. Manu Keirse (klinisch psycholoog en doctor in de medische wetenschappen) zegt daarover: 'Het is schadelijker om het onderwerp te omzeilen en proberen kinderen te beschermen tegen de realiteit van dood, afscheid en verlies, dan ze ermee bezig te laten zijn. Het is namelijk onvermijdelijk dat ook kinderen en jongeren met verdriet en verlies worden geconfronteerd. Door open met ze hierover te communiceren kun je ze leren om te gaan met de pijn. Geef je ze het vertrouwen dat tranen worden gedroogd, niet voor altijd, maar altijd weer.'
Manu Keirse: Kinderen helpen met verlies. Een boek voor al wie van kinderen houdt. 2002
* Bron www.vlinderstichting.nl
TIP: kijk met kinderen eens Het Klokhuis terug, een 4-delige serie over de dood (januari 2021)
TIP: op de website https://www.allesoverdedood.nl wordt door Steffie voor kinderen, op eenvoudige maar doeltreffende wijze, alles vertelt over de dood en daaromheen.